اهمیت آزمایش خون در تشخیص بیماری ها

امروزه یکی از آزمایش‌های بسیار مهم تشخیصی در بسیاری از آزمایشگاه‌ها، آزمایش خون است که امکان چکاپ بدن و بررسی سلامت آن امکان‌پذیر کرده است. با انجام این آزمایش امکان بررسی وضعیت بیماری‌ها، کنترل آن‌ها و کمک به بهبود و به دست آوردن سلامتی وجود دارد. آزمایش خون در آزمایشگاه‌های تخصصی و با تجهیزات پیشرفته انجام می‌شود در این آزمایشگاه‌ها پرستاری که از بدن فرد خون می‌گیرد، به واسطه نمونه خون فرد، آزمایش‌های مختلفی انجام می‌دهد تا وضعیت جسمی فرد به طور کامل بررسی شود.
با انجام به موقع این آزمایش می‌توان از ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات جلوگیری کرد و به درمان به موقع آن‌ها کمک کرد. در این مقاله از کلینیک نیاوران، با این آزمایش و اهمیت آن در تشخیص بیماری ها آشنا خواهیم شد و به بررسی انواع مختلف آن و نکات مهم در این خصوص خواهیم پرداخت با ما همراه باشید.

آزمایش خون چیست؟

آزمایش خون یکی از آزمایش‌های مهم در حوزه علوم تشخیص طبی است که در آن عوامل و فاکتورهای موجود در خون یک فرد بررسی می‌شود. در آزمایش‌های مربوط به خون، زمانی که متخصص نمونه خونی را از بدن انسان می‌گیرد، با بررسی عوامل و فاکتورهای خونی موجود در آن، از وضعیت جسمی فرد اطلاع پیدا می‌کند. با این روش امکان چکاپ ارگان‌های داخلی بدن از جمله قلب، کبد، کلیه و … وجود دارد. همچنین چنانچه بیماری‌های ژنتیکی یا عفونی در بدن انسان ایجاد شوند، با این آزمایش به راحتی امکان پیشگیری از آن‌ها وجود دارد.
این آزمایش در یک بازه چند روزه انجام می‌شود و نتیجه در قالب گزارشی شامل علائم و نشانه‌های تخصصی در اختیار پزشک قرار می‌گیرد. پزشک با دانش و تجربه‌ای که در زمینه شناخت این علائم دارد، وضعیت کلی بدن فرد را بررسی می‌کند و چنانچه بیماری یا مشکل خاصی وجود داشت، این موضوع را به او اطلاع می‌دهد.

اهمیت انجام آزمایش فاکتورهای خونی

اهمیت انجام آن برای همه افراد یکسان است. کسانی که بیماری خاصی ندارند و در وضعیت جسمی سالم و سلامتی به سر می‌برند، هر یک سال یک بار باید این آزمایش را انجام دهند، اما کسانی که بیماری‌های خاصی نظیر دیابت دارند، برای انجام بررسی‌های بیشتر توسط پزشک، ملزم به انجام این آزمایش در بازه‌های زمانی کوتاه تر مانند هر 6 ماه یک بار هستند. آزمایش خون باعث می‌شود تا پزشک از وضعیت جسمی و تغییرات بیماری‌ها در بدن فرد مطلع شده و در صورت نیاز به اقدامات درمانی و پیشگیرانه لازم توصیه کند.
در زیر به ذکر دلایلی در اهمیت این موضوع، می‌پردازیم:
⦁ اگر دچار تغییر وضعیت ناگهانی در بدن‌تان شدید، باید آزمایش خون بدهید. این تغییر وضعیت می‌تواند نشان‌دهنده چاقی در کوتاه مدت یا خستگی‌های مفرط باشد.
⦁ چنانچه نیاز به برنامه غذایی دارید، بهتر است قبل از برنامه ریزی آزمایش خون بدهید. با انجام آزمایش می‌توانید برنامه‌ریزی دقیق‌تر و بهتری بر اساس وضعیت جسمی خود داشته باشید. اندازه گیری میزان کلسترول LDL و HDL یا تری گلیسرید خون به شما کمک می‌کند تا میزان چربی موردنیاز بدن خود را کنترل کنید.
⦁ با این آزمایش می‌توان از بیماری‌های سخت و بسیار دشوار جلوگیری کرد. در واقع انجام این آزمایش کمک می‌کند از ابتلا بیماری‌های سخت در مراحل اولیه جلوگیری کرد.

انواع آزمایش خون

به صورت کلی آزمایش خون به دو دسته آزمایش‌ روتین و آزمایش‌هایی که به توصیه پزشک تجویز شده‌اند تقسیم می‌شود. آزمایش‌های روتین همانطور که از نام‌شان مشخص است می‌بایست به صورت منظم و روتین انجام شوند اما آزمایش‌هایی که به توصیه پزشک تجویز شده‌اند نیازی به انجام مداوم ندارند. در ادامه با این دو نوع ذکر شده آشنا خواهیم شد.

آزمایش روتین

آزمایش‌های روتین خود به چند دسته آزمایش دیگر تقسیم می‌شوند از جمله این آزمایش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
⦁ آزمایش تیروئید
⦁ آزمایش کامل سلول‌های خونی یا CBC
⦁ آزمایش عناصر معدنی مثل آهن
⦁ آزمایش بیوشیمی خونی

آزمایش توصیه شده توسط پزشک

از جمله انواع آزمایش‌های خونی که به توصیه پزشک تجویز می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
⦁ آزمایش STD
⦁ آزمایش مربوط به بررسی انواع آنزیم‌ها در خون که در تشخیص بسیاری از بیماری‌ها تاثیرگذار هستند. مثلا با برخی آنزیم‌ها امکان بررسی بیماری‌های کبدی وجود دارد.

متداول‌ترین انواع آزمایش خون:

همانطور که می دانیم این آزمایش انواع مختلفی دارد که هر کدام به نسبت از اهمیت بالایی برخوردار هستند. در ادامه به بررسی متداول‌ترین این آزمایش‌ها خواهیم پرداخت.

آزمایش کامل سلول‌های خونی یا CBC

پزشک با انجام آزمایش CBC به شمارش سلول‌های خون به صورت کامل می‌پردازد. در این آزمایش 10 فاکتور با اهمیت سلول‌های اصلی که در خون انسان وجود دارد آزمایش می‌شود.

پنل متابولیک پایه

برای اینکه بتوان بعضی از ترکیبات موجود در خون انسان را بررسی کرد، نیاز به انجام آزمایش پنل متابولیک پایه یا Basic Metabolic Panel است. در این آزمایش ترکیبات مختلفی در بدن بررسی می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
⦁ فسفر
⦁ کلسیم
⦁ گلوکز
⦁ سدیم
⦁ پتاسیم
⦁ دی‌اکسید کربن
⦁ نیتروژن اوره خون (BUN)
⦁ کراتینین
⦁ کلرید
جهت انجام آزمایش پنل متابولیک پایه باید 8 تا 12 ساعت قبل آزمایش ناشتا باشید.

آزمایش پنل متابولیک جامع

در آزمایش خون پنل متابولیک جامع یا Complete Metabolic Panel، تمام فاکتورهایی که در آزمایش پنل متابولیک پایه بررسی می‌شوند، آزمایش خواهند شد. علاوه بر این موارد، امکان بررسی آنزیم‌ها و پروتئین‌های خونی نیز در این آزمایش وجود دارد. همچنین ترکیبات موثری که باعث می‌شود ارگان‌های داخلی بدن بررسی شوند نیز در این آزمایش تست و بررسی می‌شوند. برخی از این ترکیبات شامل موارد زیر هستند:
⦁ بیلی روبین (Bilirubin)
⦁ آلکالین فسفاتاز  (ALP)
⦁ آلانین آمینوترانسفراز (ALT)
⦁ آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)
⦁ آلبومین (Albumin)
⦁ پروتئین کل (Total Protein)

آزمایش پنل لیپید

در آزمایش پنل لیپید، تری گلیسریدها و کلسترول‌های خون بررسی می‌شوند. کلسترول‌ها انواع مختلفی دارند از جمله مهم‌ترین این کلسترول ها می توان به لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) یا کلسترول خوب و لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) یا کلسترول بد اشاره کرد.
HDL کلسترول‌هایی هستند که عملیات جمع آوری چربی خون و انتقال آن‌ها به کبد را انجام می‌دهند. این کلسترول‌ها تاثیر به سزایی در جلوگیری از جمع شدن چربی‌ها در سطح رگ‌ها دارند. LDL‌ ها نیز کلسترول‌هایی هستند که در رگ‌ها، پلاک به وجود می‌آورند و باعث بروز بیماری‌های قلبی می‌شوند.
اگر می‌خواهید آزمایش خون پنل لیپید را انجام دهید، می‌بایست 8 ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورید و کاملا ناشتا باشید.

آزمایش خون پنل تیروئید

آزمایش خون پنل تیروئید، عملکرد تیروئید بدن انسان را می‌سنجد. این آزمایش تشخیص می‌دهد که نحوه تولید هورمون‌های تیروئید در بدن انسان چگونه است و تیروئید نسبت به این هورمون‌ها چه واکنشی از خود نشان می‌دهد. تیروئید به غده‌ای در بدن گفته می‌شود که جلوی نای و در پایه گردن قرار دارد. وظیفه این غده تنظیم عملکرد بدن است. در واقع تیروئید سطح سوخت و ساز بدن انسان یا میزان انرژی و یا خلق و خوی او را مشخص می‌کند.
در نتیجه آزمایش‌های تیروئید هورمون‌های مختلفی مثل هورمون تیروکسین (T4) یا هورمون تحریک‌کننده غده تیروئید (TSH) بررسی می‌شوند. اگر میزان این هورمون‌ها غیر طبیعی باشد، مشکلات مختلفی مانند اختلالات رشدی که به غده تیروئید ارتباط دارند یا سطح غیر معمول استروژن یا تستوسترون به وجود می‌آید.

آزمایش نشانگرهای آنزیمی

با آزمایش‌های نشانگر آنزیمی می‌توان می‌توان متوجه سطح غیر طبیعی آنزیم‌ها شد. اگر متخصص با انجام آزمایش خون متوجه سطح غیر طبیعی آنزیم‌ها در بدن شد، می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات و خطراتی که قرار است بدن شما را تهدید کنند جلوگیری کند. آنزیم‌ها نوعی پروتئین هستند که در سرتاسر بدن عملکرد بسیار مهمی دارند. آن‌ها در به فرآیند تجزیه مواد غذایی و فرایندهای شیمیایی دیگر کمک می‌کنند و می‌بایست همواره در سطح معمولی و مناسبی باشند.
4 نوع آنزیم مختلف که عموما در آزمایشگاه‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند به شرح زیر هستند:
⦁ کراتین فسفوکیناز – ۱ (CPK-1)
⦁ کراتین فسفو کیناز – ۲ یا (CK-MB)
⦁ کراتین فسفو کیناز – ۳ (CPK-3)
⦁ تروپونین (Troponin)

آزمایش خون بیماری‌های مقاربتی

برای تشخیص تعداد زیادی از بیماری‌های مقاربتی از آزمایش خون استفاده می‌شوند. پزشکان برای اینکه اطلاعات تکمیلی‌تر و اطمینان بیشتری در مورد یک بیماری به دست بیاورند، در کنار آزمایش خون، آزمایش ادرار هم می‌گیرند. همچنین آن‌ها از بافت آلوده نیز نمونه‌برداری می‌کنند تا به نتیجه دقیق‌تری برسند. از جمله بیماری مقاربتی که امکان تشخیص آن‌ها به وسیله آزمایش خون وجود دارد، به شرح زیر هستند:
⦁ سوزاک (Gonorrhea)
⦁ سفلیس (Syphilis)
⦁ کلامیدیا (Chlamydia)
⦁ تبخال (Herpes)
⦁ ایدز (HIV)

آزمایش خون پنل انعقادی

پزشکان با آزمایش پنل انعقادی خون می‌توانند بازه زمانی مورد نیازی برای لخته‌شدن خون را بررسی کنند. آزمایش زمان پروترومبین و آزمایش فعالیت فیبرینوژن دو آزمایشی هستند که برای بررسی وضعیت انعقادی خون انجام می‌شوند. لخته شدن خون یک فرایند کاملا حیاتی برای بدن انسان است، چرا که بعد از زخم شدن بدن، با لخته شدن، زخم بسته می‌شود و دیگر امکان خونریزی وجود ندارد. اما اگر لخته خون داخل رگ یا شریان ایجاد شود، می‌تواند باعث مرگ انسان می‌شود. در واقع با این آزمایش می‌توان بیماری‌های زیر را تشخیص داد:
⦁ ترومبوز (Thrombosis)
⦁ مشکلات کبد
⦁ لوسمی‌میلوئید حاد (Acute Myeloid Leukemia)
⦁ کمبود ویتامین
⦁ خونریزی بیش از حد (هموفیلی) (Hemophilia)

نکات مهم در مورد آزمایش فاکتورهای خونی

در ادامه مهم‌ترین نکاتی که می‌بایست در انجام آزماش خون به آن‌ها توجه کرد را بررسی می‌کنیم.

اهمیت ناشتا بودن در برخی از آزمایش ها

خوردن مواد غذایی یا هر چیزی شبیه به این‌ها باعث می‌شود که سطح پروتئین، ویتامین یا مواد مغذی دیگر در خون افزایش یابد. بیشتر شدن مقدار این مواد باعث اشتباه در نتیجه آزمایش خون ‌می‌شود. چنانچه به صورت ناشتا آزمایش بدهید، این مواد در حد نرمال در خون باقی خواهند ماند و نتیجه اشتباه نخواهد شد. آزمایش‌های مختلفی نیاز به ناشتا بودن دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
⦁ آزمایش گلوکز
⦁ آزمایش قند خون
⦁ آزمای کلیه‌ها
⦁ آزمایش کبد
⦁ آزمایش بیوشیمی خون
⦁ آزمایش کلسترول

مدت زمان اعلام نتیجه آزمایش

پزشک متخصص و شخصی که قرار است خون‌تان را آزمایش کند، مبنی بر اینکه قرار است بر پایه چه فاکتورهایی خون‌تان را بررسی کند و به چه نتیجه‌ای برسد، زمان‌های مختلفی را برای اعلام نتایج آزمایش به شما خواهد گفت. نتیجه بعضی از آزمایش‌ها در یک روز و نتیجه بعضی هم تا سه روز مشخص می‌شود. آزمایش‌های روتین جزو آزمایش‌های متدوالی هستند که قطعا بسیاری از افراد نیاز به انجام آن‌ها دارند. در زیر به ذکر زمان مورد نیاز برای اعلام نتیجه برخی از آزمایش‌ها توسط آزمایشگاه می‌پردازیم:
⦁ برای آزمایش بررسی همه سلول‌های خون به 1 روز کامل زمان نیاز است.
⦁ برای پنل متابولیک پایه به یک روز کامل زمان نیاز است.
⦁ برای پنل متابولیک جامع به 1 تا 3 روز زمان نیاز است.
⦁ برای انجام آزمایش لیپیدهای خون به 1 تا 3 روز زمان نیاز است.
البته عوامل مختلفی در تعیین این زمان تاثیر دارند. برای مثال چنانچه تجهیزات ازمایشگاهی نرمال و مناسبی در دسترس نباشد، این زمان می‌تواند طولانی‌تر هم باشد.

نحوه گرفتن آزمایش

برای انجام این آزمایش باید به یک آزمایشگاه معتبر که ابزار و تجهیزات لازم برای انجام آزمایش را دارد، مراجعه کنید. در این آزمایشگاه‌ها آزمایش خون در عرض چند دقیقه توسط یک پرستار یا تکنسین انجام می‌شود. پرستار در مرحله اول ناحیه‌ای از دست‌تان را با الکل تمیز می‌کند، سپس باندی را روی ناحیه خونگیری می‌بندد تا رگ‌های دست را بهتر ببیند و در نهایت سوزن مخصوص را وارد رگ می‌کند تا مقداری خون را از بدن‌تان خارج کند.
پس از انجام این کار، سوزن از رگ خارج می‌شود و باند هم باز می‌شود و سپس یک پنبه تمیز بر روی جای زخم گذاشته می شود تا خون بند آید.

آزمایش خون، راهی برای نجات از بیماری‌ها

امروزه انجام آزمایش خون به عنوان راه حلی ساده جهت بررسی و تشخیص بیشتر بیماری‌های و اختلالات جسمی بدن انسان شناخته شده است. آزمایش خون انواع مختلفی دارد این که کدام نوع آزمایش مناسب وضعیت فعلی شما است توسط پزشک تشخیص داده می شود. در این مطلب به طور کامل در مورد آزمایش خون صحبت کردیم و در مورد تاثیر آن در تشخیص بیماری‌ها و اختلالات و بهبود بیماری‌ها مطالبی را بیان کردیم.
پیشنهاد می‌کنیم چنانچه در سلامت جسمی کاملا به سر می‌برید، هر سال حداقل یک بار برای انجام این آزمایش به آزمایشگاه‌های تخصصی و معتبر مراجعه کنید و چنانچه دچار بیماری خاصی هستید با مراجعه به پزشک متخصص و طبق تجویز او در فواصل زمانی کوتاه، برای انجام این آزمایش اقدام کنید. آزمایش خون به پزشک معالج کمک می‌کند تا بیماری‌هایتان را زودتر تشخیص دهد یا چنانچه دچار مشکل و اختلالی در بدن‌تان بودید، این اختلال زودتر برطرف شود.

جهت مراجعه به کلینیک شبانه روزی نیاوران برای انجام آزمایش خون با بخش پذیرش هماهنگ کنید.